✅پرسش:

اگر به گمان اينکه شخصي فقير است به او فطره پرداخت شود؛ سپس دانسته شود که فقير نبوده، تکليف چيست؟

?پاسخ:

آیات عظام خويي، سيستاني، وحيد و صافي: اگر انسان به خيال اينکه کسي فقير است به او فطره دهد و بعد بفهمد فقير نبوده است، چنانچه مالي را که به او داده از بين نرفته باشد، بايد پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگيرد، بايد از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بين رفته باشد، درصورتي‌که گيرنده فطره مي‌دانسته آنچه را گرفته فطره است، بايد عوض آن را بدهد و اگر نمي‌دانسته، دادن عوض بر او واجب نيست و انسان بايد عوض فطره را بپردازد.

?امام خميني و آیت الله نوري همدانی: اگر انسان به خيال اينکه کسي فقير است به او فطره دهد و بعد بفهمد فقير نبوده است، چنانچه مالي را که به او داده از بين نرفته باشد، مي‌تواند پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگيرد، بايد از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بين رفته باشد، درصورتي‌که گيرنده فطره مي‌دانسته يا احتمال مي‌داده آنچه را گرفته فطره است، بادي عوض آن را بپردازد، و الا دادن عوض بر او واجب نيست و انسان بايد دوباره فطره را بپردازد.

?آیت الله بهجت: اگر به خيال اينکه شخصي فقير است به او زکات بدهد و بعد بفهمد فقير نبوده است، يا از روي ندانستن مسئله به کسي که مي‌داند فقير نيست زکات بدهد، چنانچه چيزي را که به او داده باقي باشد، مي‌تواند از او پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر از بين رفته باشد، اظهر اين است که گيرنده در صورت جهل ضامن نيست، اما اگر گيرنده مي‌دانسته که فقير نيست و ممکن است آن چيز يا عوضش را از او بگيرند، در صورت امکان بايد عوض آن را از او بگيرند و به مستحق بدهند؛ ولي اگر گيرنده ادعا کند نمي‌دانسته آن مال زکات است، همين‌که دهنده زکات مي‌گويد به‌عنوان زکات دادم، پذيرفته مي‌شود و در صورت بقاي عين آن، حق پس گرفتنش را دارد؛ ولي مي‌تواند پس نگيرد و از مال خود دوباره بپردازد.

?آیت الله فاضل: اگر به اعتقاد اينکه کسي فقير است به او فطره بدهد و بعد معلوم شود فقير نبوده است و يا از روي ندانستن مسئله به کسي که فقير نيست فطره بدهد، چنانچه مالي را که به او داده از بين نرفته باشد، مي‌تواند پس بگيرد و به مستحق بدهد، ولي اگر به غير عنوان فطره به وي پرداخته است، نمي‌تواند چيزي از او بگيرد و چنانچه در تشخيص مستحق کوتاهي نکرده باشد –مثلاً بينه شرعي، گواهي بر فقر او داده باشد- لازم نيست دوباره از مال خود فطره را بپردازد.

?آیت الله مکارم: هرگاه به گمان اينکه کسي فقير است به او فطره دهند و بعد معلوم شود فقير نبوده، مي‌توان آن مال را پس گرفت و به مستحق داد ولي اگر مال را پس نگيرد، بايد از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بين رفته باشد، درصورتي‌که گيرنده فطره مي‌دانسته آنچه را گرفته زکات فطره است، بايد عوض آن را بدهد، در غير اين صورت، عوض بر او واجب نيست. اگر پرداخت‌کننده فطره در تحقيق حال فقير کوتاهي نکرده باشد، بر او هم چيزي نيست.
پی نوشت:
خويي: رساله، م 2030؛ سيستاني: رساله، م 1980؛ وحيد: رساله، م 2039؛ صافي: رساله، م 2030 ، امام: رساله، م 2022؛ نوري: رساله، م 2018.بهجت: رساله، م 1531 - فاضل: رساله، م 2061 - مکارم: رساله، م 1716.
‏